Quy định về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư
Ngày 16/8/2023, Chính phủ ban hành Nghị định số 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư. Nghị định gồm 4 Chương và 25 Điều.Nghị định có hiệu lực thi hành kể từ ngày 16/8/2023 và thay thế Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg ngày 08/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước.
Theo đó, việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước phải đảm
bảo các nguyên tắc: Phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước; không quy định lại các nội dung đã được quy định trong
văn bản quy phạm pháp luật; việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước phải
xuất phát từ nhu cầu tự quản của người dân, trên cơ sở tự nguyện, thỏa thuận,
thống nhất, công khai, minh bạch trong cộng đồng dân cư; phát huy đầy đủ quyền
làm chủ của Nhân dân và trách nhiệm của người dân đối với cộng đồng; tôn trọng
tính tự chủ, tính đa dạng văn hóa và quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của cộng
đồng dân cư; phù hợp với đạo đức xã hội, phong tục, tập quán tốt đẹp; bảo vệ,
giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng các giá trị văn
hóa mới, quy tắc ứng xử văn minh, phù hợp với đặc điểm tình hình của cộng đồng
dân cư (Điều 4 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP).
Về phạm vi, nội dung của hương ước, quy ước (Điều 5): Nghị định quy định: Tùy theo yêu cầu tự quản,
tình hình kinh tế - xã hội, phong tục, tập quán ở từng địa phương, bảo đảm kế
thừa có chọn lọc các nội dung phù hợp của hương ước, quy ước đã có và mục đích,
nguyên tắc quy định tại các Điều 3 và 4 Nghị định 61/2023/NĐ-CP, cộng đồng dân
cư lựa chọn một hoặc một số nội dung sau để đưa vào phạm vi của hương ước, quy
ước: (1) Các biện pháp, phương thức thích hợp giúp người dân trên địa bàn tham
gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, bảo đảm và phát huy quyền tự do, dân chủ
của cộng đồng dân cư; động viên và tạo điều kiện để cộng đồng dân cư thực hiện
tốt các quyền và nghĩa vụ của công dân. (2) Các phong tục, tập quán tốt đẹp và
biện pháp hạn chế, tiến tới xóa bỏ phong tục, tập quán lạc hậu, mê tín dị đoan;
bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc; thực hiện nếp sống văn minh
trong ứng xử, giao tiếp, ăn, ở, đi lại, việc cưới, việc tang và lễ hội; phòng,
chống bạo lực gia đình, xây dựng hạnh phúc gia đình; phát triển các hoạt động
văn hóa lành mạnh. (3) Các biện pháp góp phần bảo vệ tài sản của Nhà nước, cộng
đồng và công dân; bảo vệ môi trường sinh thái; bảo đảm an ninh, trật tự, phòng,
chống các tệ nạn xã hội trên địa bàn; xây dựng và phát huy tình làng, nghĩa
xóm, tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong
cộng đồng dân cư; xóa đói, giảm nghèo, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống;
khuyến học, khuyến tài, thúc đẩy phong trào học tập suốt đời; đẩy mạnh hướng
nghiệp, đào tạo nghề, khuyến công, khuyến nông ở địa phương. (4) Các biện pháp
thưởng, phạt phù hợp để bảo đảm thực hiện hương ước, quy ước nhưng không thay
thế các biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật. (5) Các nội dung cần thiết
khác do cộng đồng dân cư quyết định.
Theo quy định tại Điều 6 Nghị định thì: Hương ước, quy ước được
thể hiện dưới hình thức văn bản, có chữ ký xác nhận của Trưởng thôn (Tổ trưởng
tổ dân phố), Trưởng ban công tác Mặt trận ở cộng đồng dân cư và 2 đại diện của
các hộ gia đình trong cộng đồng dân cư; khuyến khích đại diện là già làng,
trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng dân cư. Hương ước, quy ước sau khi
được công nhận có đóng dấu giáp lai của Ủy ban nhân dân cấp xã. Việc lựa chọn
tên gọi "Hương ước" hoặc "Quy ước" do cộng đồng dân cư
thống nhất, quyết định. Hương ước, quy ước có thể được chia thành lời nói đầu,
chương, mục, điều, khoản, điểm hoặc kết cấu khác phù hợp với nội dung; được
trình bày ngắn gọn, rõ ràng, cụ thể, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện. Ngôn ngữ
trong hương ước, quy ước là tiếng Việt. Trường hợp cộng đồng dân cư có nhiều
dân tộc của Việt Nam cùng sinh sống và sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau thì
việc dịch hương ước, quy ước từ tiếng Việt sang tiếng của một, một số hoặc tất
cả các dân tộc đó do cộng đồng dân cư quyết định khi soạn thảo, lấy ý kiến,
thông qua theo quy định. Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền công nhận hương
ước, quy ước.
Ngoài ra, theo quy định tại Điều 11 Nghị định số 61/2023/NĐ-CP:
Hương ước, quy ước được công nhận khi có đủ các điều kiện về: (1) Phạm vi nội
dung, hình thức phù hợp với quy định; (2) Tuân thủ nguyên tắc, trình tự, thủ
tục theo quy định tại Nghị định số 61/2023/NĐ-CP về xây dựng và thực hiện hương
ước, quy ước của cộng đồng dân cư.
Kim
Thanh